Grenzen tussen illusie en werkelijkheid – Centraal Laat X Uncloud X HKU X Hyperrealisme

Door Lou Vos

Het is donderdagavond wanneer we de sprinter vanaf Centraal Station naar station Utrecht Vaartscherijn nemen. Vanaf station Vaartscherijn kun je makkelijk naar het Centraal Museum wandelen via de Oosterkade. We moeten een beetje haasten want we zijn wat laat. Maar het museum biedt bezoekers een programma vol kunst en cultuur, waarbij, zo is te lezen op de site, de museumzalen tot ’s avonds geopend zijn. Op donderdag 6 juni wordt er door Uncloud en HKU een verrassend avondprogramma samengesteld, bomvol muziek, performances en installaties.

Nadat onze QR-code is gescand wandelen we de binnentuin van het museum in. Helaas is het niet meer mogelijk om de tentoonstelling ‘Op scherp’ te bekijken. Jammer want we hadden ons erop verheugd nog tot laat in de avond door het museum te kunnen dwalen. Het programma bleek recent op de site geplaatst. Maar de grote gele tent maakt ons ook nieuwsgierig. We spieken even naar binnen, de wachtlijst is helaas vol. Een uitverkochte editie zo meldt de site inmiddels.

In de museumtuin bewegen vreemde zwarte insectachtige wezens traag over het gras. Het is een performance van Collectief Omni. Eromheen hebben een aantal jonge bezoekers zich opgesteld. De wezens, waarvan één op stelten, hebben lamme vleugels en één groot bol oog waarmee ze de bezoekers nieuwsgierig bekijken. Een vrouw met een leeg glas in haar hand hurkt op de grond. Een kortstondig moment lijkt er een zwijgende conversatie gaande waarin ze elkaar onderzoekend aankijken. Dan komt er vlakbij rook uit een rookmachine. Het is een sprookjesachtige performance die je op een festival aan zou kunnen treffen. Het idee erachter blijft voor mij onduidelijk.

Vanuit de Tuinzaal klinken de opzwepende en pompende beats van Acidic Male (Puck Schot). Op het videoscherm (Jelmer Noordeeman) komen vage zwarte lijnen als een ritmische streepjescode voorbij. Er is een gemoedelijke sfeer. Bij de bar halen we een biertje en laten ons meeslepen op de beats. Daarvoor was het podium voor danseres Alejandra Metztli en vulde het scherm zich met hypnotiserende roze en paarse in elkaar overvloeiende vormen. Een audiovisuele voorstelling van Jaco Schilp, mediakunstcurator, videokunstenaar en een van de twee oprichters en curatoren van Uncloud (samen met Skander Jaïbi). Metztli reageert met haar lenig vloeiende lichaam op de beelden. Of reageren de beelden op de danseres? In flitsen zijn haar vormen te herkennen in het beeld om weer te vervagen en op te lossen in de digitale compositie. Danseres en beeld worden één.

Op de bovenverdieping presenteren studenten van de HKU installaties die aansluiten op de thematiek van de actuele tentoonstelling ‘Op scherp’- hyperrealisme. In de installatie Interferentie, experiment I, speelt Pelle Schilling (Product Design, HKU 2018, residencie Uncloud 2021 en Master ArtScience, KABK 2023) met de visuele aspecten van interferentiepatronen. Uit een grote koker komt rood licht dat ons lokt om dichterbij te komen. Wanneer we in de koker kijken zien we een patroon van zwarte bolletjes in cirkels om elkaar heen draaien. Het is een fascinerend beeld. Het heeft iets van een toverkijker zoals ik die vroeger had waar je aan kon draaien waardoor verschillende patronen ontstonden. Gefascineerd door dit magische beeld staan we met een paar mensen eromheen en proberen te ontdekken hoe het werkt. Een bevlogen natuurkundestudent weet ons te vertellen dat het een ronde roterende plaat is met stippen en daaronder een LEDlamp die in een snelle frequentie aan en uit gaat. Een fractie van seconden zie je even niets maar je hersenen vullen het beeld aan waardoor de stippen lijken te bewegen en de cirkels tegen elkaar in draaien. Het is een fascinerend geheel waarbij je dus eigenlijk niet ziet wat je ziet of je in ieder geval af kunt vragen of wat je ziet wel werkelijkheid is. Terwijl we alsnog proberen te begrijpen wat er nou eigenlijk gebeurt constateren we dat het raadsel misschien maar een raadsel moet blijven. En de magie, de magie.

Op zijn website zegt Pelle Schilling daarover:

“Ik probeer het publiek in een staat te krijgen waarin het middelpunt van de aandacht verzonken is in hun zintuigen, een staat die vóór het altijd voortgaande rationele komt, een staat waarin de geest volledig betrokken is bij zijn ervaring. Om het te voelen in plaats van het te begrijpen.”

In de installatie ‘You drive’ worden we door HKU studenten uitgenodigd achter het stuur te kruipen van een nagebouwde auto, samen met een acteur. Een opdracht wordt meegegeven welke tijdens een conversatie achter het stuur moet worden uitgevoerd. In de voorruit van de auto wordt een weg geprojecteerd. De strepen op de weg glijden langzaam onder ons voorbij. We zijn onderweg. Onder in beeld verschijnt een script welke beurtelings door de acteur of door de deelnemer moet worden uitgesproken. Daarnaast is er ruimte voor eigen geïmproviseerde tekst. We zijn in de auto gestapt uit het schilderij Blue Caddy van Don Eddy, het campagnebeeld van de tentoonstelling ‘Op scherp’. Techniek en verbeelding verweven zich. Een nieuw narratief ontstaat, en bij iedere bezoeker die instapt verandert deze.

Intussen is het al laat geworden in het museum. Met een biertje in de hand wandelen we door de steeds stiller wordende museumtuin. Nog net voordat we besluiten te vertrekken worden we in de hoek van de tuin gelonkt door zacht licht en kleine geluidjes.

Dichterbij gekomen zien we op het gras bij het oude deel van het museum een serie lage lampen opgesteld die ritmisch aan en uitgaan. Tegelijk met het licht klinken zachte plokkende geluidjes die doen denken aan druppels. Het is een fascinerend schouwspel dat zich tijdens het blauwe uurtje voltrekt. Op het gras zitten drie studenten in een kringetje nog wat te praten. Ze staan op en verlaten de museumtuin. We zijn als enige nog over. De torenklok klinkt. De lampen doven en het wordt stil. Zou de installatie reageren op geluid? We houden onze adem in en zien wat er gebeurt als we onze voetstappen in het grind zetten. Een paar lampen gaan weer aan … we weten het niet zeker. Al nadenkend en pratend over wat we gezien hebben wandelen we de museumtuin uit. Het is al laat.

Centraal Laat

Een paar donderdagen per jaar houdt het Centraal Museum de deur tot laat open om meer kunst, lokale creatievelingen en nieuwsgierig publiek te verwelkomen op een speciaal evenement: Centraal Laat. Tijdens deze avonden worden de tentoonstellingsruimtes gevuld met live muziek en optredens. Gasten worden uitgenodigd om mee te doen door middel van workshops en lezingen. Elke Centraal Laat is ontworpen in nauwe samenwerking met Utrechtse vaandeldragers en nieuwkomers en is gebaseerd op de onderwerpen van de huidige tentoonstelling om de gasten een nieuwe, verfrissende ervaring te bieden.
Meer info: https://www.centraalmuseum.nl/nl/ontdek/publieksprogrammas/centraal-laat

Uncloud

Uncloud organiseert jaarlijks een evenement dat meerdere genres en artistieke disciplines op samenhangende wijze combineert in haar programma, met een focus op innovatie en interdisciplinaire kunst en installaties. Naast festival is Uncloud een platform voor jonge en opkomende kunstenaars en zet zich sterk in voor het creëren van een duurzaam en inclusief artistiek ecosysteem waarin ruimte is voor experiment, onderzoek en interdisciplinariteit. Meer info https://uncloud.nl

LINE-UP Centraal Laat X Uncloud X HKU X Hyperrealisme; UPSAMMY / ACIDIC MALE & JELMER NOORDEMAN / ALEJANDRA METZTLI & JACO SCHILP / EVELINE YPMA & INES KOOLI / PANDELIS DIAMANTIDES / COLLECTIEF OMNI / LVL_90 / MATTEO MARANGONI & DIETER VANDOREN / PELLE SCHILLING / PORTAL COLLECTIVE / YOU DRIVE

Foto’s: Lou Vos, Cathelijne Dapiran en Ina Muller