Atelierroute Utrecht 2023 – ontmoetingen in Utrecht Oost

Door Myrthe van der Boom

Gewapend met paraplu en Google Maps fiets ik door het stadscentrum op zoek naar een van de locaties op mijn wensenlijst. Het tweede weekend van Atelierroute Utrecht 2023 is net aangebroken waarbij we de kans krijgen om de ateliers van kunstenaars in het oostelijke deel binnen te stappen. Atelierroute Utrecht bestaat al sinds 1989 en wordt sinds 2012 georganiseerd door kunstenaarsvereniging Kunstliefde.

Ik zet mijn fiets neer aan de Mgr Weteringstraat 13a, een voormalige openbare gemeenteschool, waar diverse kunstenaars hun atelier hebben. Ik loop de trap op en gluur hier en daar vast naar binnen. Hoewel er overduidelijk is opgeruimd door de kunstenaars en werk wordt gepresenteerd, voelt het huiselijk door de koffie en koekjes die op de tafels liggen.

Via diverse gangen loop ik een hoge, lichte ruimte binnen. Het ruikt er naar verse bloemen en herinneringen aan verf. De muur is bekleed met grote vellen papier, die als een sleep over de vloer zijn gedrapeerd. De enorme aquarellen vol planten en bloemen van kunstenaar Jolanda Schouten geven je het idee dat je middenin een botanische tuin staat. Haar werk, met uitgelopen lijnen en organische spetters, lijkt te leven. Ik word vriendelijk begroet door Jolanda en we raken snel in gesprek.

“Ik werk altijd op de vloer. De vellen plak ik vervolgens met tape aan elkaar en hang het op aan de muur. Pas dan zie ik of het is gelukt”, zegt Jolanda. Ze trekt een la open en laat me een sjieke rol Japans tape zien die ze hiervoor gebruikt. “Het gaat ook weleens mis, maar dat hoort erbij”, zegt ze alsof het een gegeven is dat ze allang heeft geaccepteerd.

Vol enthousiasme vertelt ze me over het enigszins uit de hand gelopen, community-borduurproject ‘Let’s grow flowers, not walls’. “Het was de bedoeling dat we dit een paar weken zouden doen, maar we zijn er nu al maanden mee bezig. Tijdens dit project borduur ik samen met een groeiende groep mensen uit álle windstreken aan grote tuintapijten.” Jolanda heeft ze beschilderd en samen borduren ze erover heen. “Ik kan zelf helemaal niet goed borduren, het is iets waarbij we samen uitvogelen wat werkt.” Ze borduurt samen met bewoners van het AZC, Stichting Welkom in Utrecht en Noodopvang Utrecht. Het project startte in het Refectiehuis van de Utrechtse goeddoener Maria van Pallaes (1587 – 1664) aan de Nieuwegracht. “Van Pallaes was een goeddoener en deelde voedsel en kleding uit aan armen. Dit project staat in het verlengde van haar gedachtegoed.”

“Ik ben erg onder de indruk van de kracht van samen maken, op een gelijkwaardige manier.” Jolanda heeft er vriendschappen aan overgehouden, zoals Olga, die op dat moment binnenloopt. Jolanda laat me de rok zien die ze samen hebben gemaakt voor het project Vouch, een kunstbeurs voor en door kunstenaars. Inmiddels lopen er nieuwe bezoekers binnen en zijn geïnteresseerd een werk te kopen van Jolanda. Mijn cue om te gaan, en ik loop verder naar een volgend atelier.

Ik kom bekende kunstenaars tegen maar ook kunstenaars die ik alleen van naam ken, zoals Elaine Vis. Ze is nog druk in gesprek met een paar bezoekers en ik neem de tijd om haar atelier in me op te nemen. Het is een ruim en licht atelier met houten balken. Wanneer ik de ruimte inloop, zie ik middenin de ruimte een mannenfiguur, onderuit gezakt. De handen, levensecht, bungelen hulpeloos aan weerszijden van het lijf. De romp bestaat uit een stapel mannenpakken. Het hoofd ontbreekt. Terwijl ik de woorden lees die op de pakken gestikt staan, komt Elaine naast me staan: “ Ja, allerlei competenties waar je aan moet voldoen in het leven, zoals ‘analytical’ en ‘persistent’, die conflicteren met onze driften.”

In de manier van praten van Elaine klinkt een diep gevoeld begrip en mededogen voor deze mensen, die elke dag aan een torenhoge lat moeten voldoen. “Het is moeilijk om mens te zijn.” zegt Elaine. Voor mij voelen de mannen in pak, die zelfverzekerd met hun aktetassen over de Zuidas bewegen, vaak afstandelijk, anoniem. Maar Elaine toont mij met haar werk en benadering de menselijke kant van deze mannen en benadrukt hun kwetsbaarheid. Ze wijst naar de stapel diverse pakken: “Ze lijken op elkaar, maar met subtiele onderscheidingen versterken ze allemaal net een andere identiteit. Met een krijtstreepje, of een andere tint blauw. Ze moeten een manier vinden om bij zichzelf te blijven en te overleven in deze wereld.”

Elaine zoomt met haar werk in op collectief omarmde ideeën en gewoonten. “Sociaal-culturele processen bevries ik als het ware in beeld. Binnen dat beeld zoek ik naar intimiteit en betekenisvolle stilte.”

Na nog een paar ontmoetingen met kunstenaars en bezoekers fiets ik naar de Lange Nieuwstraat en wandel door een van de oudste hofjes van Utrecht. Onder de dikke oude boom staan diverse stoelen. Bezoekers worden uitgenodigd deel te nemen aan een stoelendans. Alleen dan een stoelendans zonder dat er stoelen weg worden gehaald. Eentje zonder het competitieve element.

Het is een choreografie van kunstenaar Ienke Kastelein, die samen met haar levenspartner Hans van Lunteren, hier al sinds de jaren 70 atelier houdt. Ienke brengt haar publiek graag in beweging en laat hen op een andere wijze communiceren, met elkaar, of met de omgeving.

“Een stoelendans biedt continu een ander perspectief. Ik heb deze choreografie in 2016 tijdens de verkiezingen gerealiseerd in Orlando, Florida. Het werk kreeg een extra lading toen Trump tegen de verwachtingen in de verkiezingen won; het was een troostende gedachte dat ook deze zetel weer zou wisselen.”

Wandelen vormt een rode draad in het werk van Ienke. Ienke wandelde altijd al vaak, doordat ze haar artistieke praktijk begon als fotograaf. “Je loopt door de wereld, tot iets je aandacht pakt.” Nu ontwikkelt ze wandelingen. “Ik ben nieuwsgierig wat er gebeurt in de waarneming en het contact wanneer mensen bijvoorbeeld in stilte wandelen, of een attribuut zoals een deken dragen, of heel fysiek een grens ervaren.” Het heeft ook een persoonlijke betekenis voor Ienke. “Die realisatie kreeg ik toen ik met een gebroken heup een paar maanden thuis zat. De wereld, en ook mijn gedachtenwereld, werd daarmee heel klein. Door te kunnen bewegen, naar buiten te kunnen gaan, maak je deel uit van de wereld.”

Zelf ga ik ook weer naar buiten en pak mijn fiets uit het rek. Een route vol ontmoetingen, met kunstenaars en andere bezoekers, bloemen en borduursels, kwetsbare mannenpakken, stoelen en stilte. Mijn wereld is weer wat groter geworden.

Beeldverslag