Een jaar lang kunst in het hart van Utrecht: Art Utrecht / Broese

Door Lou Vos

Fotografie Luuk Huiskes, Arnoud van Mosselveld, Lou Vos

Veel gebeurtenissen en gevolgen van het coronatijdperk zouden we graag zo snel mogelijk achter ons willen laten. Maar in deze tijd zijn ook veel initiatieven tot stand gekomen waarvan je zou willen dat ze konden blijven.  

Op 7 juni jl. leverde Art Utrecht de sleutels weer in van voormalig Broese aan de Oudegracht op de Stadhuisbrug. Tot die tijd had Stichting Art Utrecht het leegstandbeheer over het pand en stonden de etalages en de binnenruimte van de voormalige boekhandel een jaar lang in het teken van beeldende kunst. Beeldende kunst in het hart van het historisch centrum van Utrecht. Zichtbaar voor iedereen die de binnenstad bezocht. Zichtbaar in tijden dat het corona virus om zich heen greep en kunst achter gesloten deuren bleef.  

Zichtbaarheid en vindbaarheid van beeldende kunst in Utrecht is onder andere waar Art Utrecht, in 2015 met dit doel opgericht, zich hard voor maakt. In tijden van corona, bleek eens te meer wat de waarde van kunst en cultuur is in de samenleving en welke verbindende rol het speelt. Ook bleek hoezeer juist deze sector in Nederland vergeten en ondergeschikt werd. Vergeten in de politiek. En langdurig onzichtbaar in de samenleving. 

Nog nooit was het zo stil in de stad. Het corona-virus had de wereld in zijn greep en veranderde wereldwijd het leven. Het leven op straat kwam stil te liggen. Bedrijven, winkels, restaurants en cafés, musea, galeries en kunstruimten sloten hun deuren. En ook wij bleven veelal thuis. Juist in deze tijden van lockdown bleek hoe het kloppend hart van de kunst niet stil te leggen was. Waar gesproken werd over huidhonger, werd ook de honger naar kunst een feit.

Maar door de kieren van de gesloten deuren vond de kunst wereldwijd een weg. Op balkons in Italië werd gezongen, koren en orkesten repeteerden in de buitenlucht, musea en galeries brachten tentoonstellingen online. Virtuele rondleidingen in musea over de hele wereld brachten de kunst de huiskamers binnen. Wanneer de bezoeker niet naar het museum kon, kwam het museum aan huis. 

Virtuele kunst, het bleek een goed alternatief, een langdurig goed alternatief: je kon toch ook online kunst bekijken en kopen? Een dvd-tje draaien? Waar in Nederland de regering mogelijkheden zocht voor het bedrijfsleven, winkels en horeca om voorzichtig weer te openen, bleef de kunstsector op slot. Niet de kunst maar de positie van de kunstsector in dit land werd duidelijk zichtbaar. 

Covid-proof kunst ademen en voelen

Te midden van de coronacrisis, toen het even weer kon, opende Art Utrecht, met gepaste maatregelen, covid-proof, de deuren van voormalig Broese aan de Oudegracht in Utrecht voor het ‘Open Weekend Art Utrecht’. Veel galeries stond het water inmiddels aan de lippen, ze vielen buiten de steunpakketten. En waar de deuren van de galeries en musea gesloten bleven, bleef dus ook de kunst onzichtbaar en werden de kunstenaars hard getroffen. 

Toen Art Utrecht de kans kreeg om het pand van voormalig Broese te beheren, greep het  direct de kans en bood Utrechtse galeries en kunstenaars de mogelijkheid beeldende kunst te tonen. Beeldende kunst op een A-locatie in de binnenstad van Utrecht. Verrassend, laagdrempelig en voor iedereen te bezoeken. Kunstliefhebbers, kenners en kunstenaars, maar bovenal juist die voorbijganger die zomaar even binnen kon stappen. Zomaar even kunst kwam ademen, bekijken, ruiken, voelen en ervaren. De voorbijganger die op zoek naar de boekhandel, na een half uur verrast rondzwerven in de tentoonstelling, ineens vroeg ‘maar waar zijn nu eigenlijk de boeken?’. 

Kunst in de boekenkasten

De eerste expositie in voormalig Broese werd getoond in de achtergelaten boekenkasten van Broese. De inrichting van het pand werd in tact gelaten, de oude boekenafdelingen waren nog te zien. Op de afdelingen Koken, Reizen, Geschiedenis, Literatuur en Kunst vulden de kasten zich met schilderijen, beelden, fotografie en video. Galeries in Utrecht toonden wat zij in huis hadden in een gezamenlijke tentoonstelling. In de kelder presenteerden Utrechtse kunstenaars zich tussen, op en tegen de boekenplanken op de afdelingen Management en Wetenschap.
De expositie werd geopend door Wethouder Anke Klein en trok in twee weekenden duizenden bezoekers. 

Daarna volgden nog FOMA, Fear Of Missing Art, gecureerd door Dina Ziad-Westmaas (Culture Cube) en Edmond van Landwehr (AK 24) op uitnodiging van Art Utrecht. De kasten verdwenen achter witte voorzetwandjes. Stapels beeldschermen ontvingen de bezoekers in de entree. Via een video installatie van Roel Weerdenburg werd de bezoeker geconfronteerd met beelden van zichzelf en kon ervaren en reflecteren op de alomtegenwoordigheid van (massa-) surveillancetechnieken. Recent afgestudeerde kunstenaars, jong talent en ontwerpers werden samengebracht in een spannende presentatie.

Jong talent dat in coronatijd geen presentatiemogelijkheden had kreeg een podium. Ook afstuderende studenten van HKU Theater wisten Art Utrecht te vinden voor hun afstudeerpresentatie Make Space. Tijdens het Nederlands Film Festival streek BYOB, Bring Your Own Beamer neer in Broese met een verzameling levendige installaties van een nieuwe generatie Nederlandse makers.  

Kleurrijke kunstetalages in het hart van de stad

Ten tijde van de gehele lockdown wanneer de binnenruimte niet toegankelijk was, boden de etalages een wisselende kleurrijke en verrassende raam-expositie in het hart van de stad. Coronaproof te bezoeken, vanaf de straat te zien. Zo kwam de kunst op straat en werd zichtbaar offline. 

Galeries presenteerden gedurende wisselende perioden een selectie uit hun collectie. UtrechtDownUnder, een project van Kunstliefde, vulde eind 2020 de etalages tijdens de tentoonstelling in de voormalige bibliotheek. Kunstenaars van Art Utrecht / Artists reageerden op de lockdown in de raamexpo ‘NOW AND BEYOND’ en een groep jonge kunstenaars maakte in samenwerking met Moving Gallery onder de titel ‘Bring Home What You Can Hold’, een beeldend verhaal dat zich door alle etalageruiten uitstrekte. Nu wij opgesloten in onze huizen zaten, benaderden zij de etalages als een huis, waarin elk raam een kamer in deze fictieve woning representeerde. Met speciale avondverlichting werd dit een blikvanger in de avond. 

De serie werd afgesloten met de video installatie ‘Oil and Sugar #2’ van Kader Attia, onderdeel van de tentoonstelling en het project Fragments of Repair bij BAK basis voor actuele kunst. Een constructie van suikerklontjes lost op wanneer er ruwe olie overheen wordt gegoten. De video verwijst naar de slavernij op de suikerplantages en verbeeldt het proces van de dekolonisatie. 

Kunst zichtbaar voor iedereen

Beeldende kunst op een A-locatie in de binnenstad, het is één van de dingen waarvan je zou willen dat het zou kunnen blijven. Zichtbaar in het straatbeeld. Voor iedereen toegankelijk. Om je te verwonderen, te verrassen, te troosten of te bevragen. Niet achter gesloten deuren of enkel in de rafelranden van de stad. En niet alleen in tijden van corona. Maar in het hart van de stad en de samenleving.
Zichtbaar en vindbaar. Voor iedereen. Iedere dag.

___________________________________________________________________

Art Utrecht / Broese kwam tot stand dankzij steun van de Gemeente Utrecht, Ad Hoc Utrecht, K.F. Hein Fonds, de partners (galeries, kunstruimten en musea), kunstenaars en vele vrijwilligers, met speciale dank aan Nelleke Metselaar.

Sinds 9 juni zijn musea, galeries en kunstruimten weer open, en zijn de afzonderlijke locaties weer te bezoeken met gepaste maatregelen.

Bekijk de online expositie agenda op onze website voor actuele info.

______________________________________________________________________