Kunst op volle grond
Door Peke Hofman
Toen Jan Hoet zesendertig jaar geleden de kunst uit het museum tilde was zijn belangrijkste drijfveer om de hedendaagse kunst naar de mensen toe te brengen. Alle mensen. Impliciet verzette hij zich daarmee tegen het elitaire karakter dat rond het instituut museum hangt. Deze benadering zou veel navolging krijgen en ook het kunstproject ‘Kunst op volle grond’ in tuincentrum STECK in Utrecht past uitstekend binnen deze gedachte. Een tuincentrum als podium voor beeldende kunst is goed gekozen om meerdere redenen. Bijna iedereen komt wel eens in een tuincentrum, los van afkomst, opleidingsniveau of genderidentiteit. Een breder publiek is nauwelijks denkbaar. Daarnaast nodigt een tuincentrum uit om na te denken hoe wij ons verhouden tot natuur, maakbaarheid, cultivering van ‘groen’ om ons heen. Vijfentwintig kunstenaars zijn, op zeer uiteenlopende wijze, deze uitdaging aangegaan.
Dat maakt dit kunstproject -ik noem het bewust geen tentoonstelling- zo dynamisch, verrassend en avontuurlijk. Curator Elaine Vis heeft kunstenaars geselecteerd die een bijzondere relatie hebben met de natuur maar ook onze omgang met de natuur bevragen, becommentariëren of bekritiseren.
Sommige kunstwerken zijn verstild, poëtisch en lijken de schoonheid van de natuur te benadrukken, zoals in het werk van Marijke Breuers of de indrukwekkende 3D-video van Ali Eslami. Zelf vind ik de kunstprojecten waarbij onze omgang met de natuur centraal staat de meest interessante. Iris Honderdos bijvoorbeeld maakte een soort hotel voor kamerplanten. Ze voerde gesprekken met verschillende mensen uit de multiculturele wijk Overvecht en nam een kamerplant mee. De tuinkas die ze maakte, waar de planten logeren, werkt als een kleine huiskamer compleet met foto’s, fauteuils en tafeltjes, waar de bezoeker de gesprekken kan beluisteren en de kamerplant als kapstok diende.
De video van Jeroen Kooijmans maakt onze omgang met de natuur heel fysiek; is het een harmonische dans of een gevecht op leven en dood? De titel, ‘Let’s say it’s a dance’ laat dit over aan de verbeelding van de toeschouwer. De vrouw die verstrengeld raakt met een grote vingerplant is dreigend en ontwapenend tegelijkertijd. Mede door de muziek is de sfeer heel intens.
Op zich is het thema ‘natuur’ of de relatie ‘mens en natuur’ al vaak onderwerp geweest van kunstprojecten. Begrijpelijk want sinds het rapport van de Club van Rome in 1972 zijn thema’s als omgang met de natuur, duurzaamheid, klimaatverandering, milieuvervuiling steeds actueler geworden. Wat deze editie van UtrechtDownUnder zo bijzonder maakt is de locatie. Een tuincentrum is immers bij uitstek de plek die veel mensen associëren met groen, planten en natuur, terwijl je ook kunt zeggen dat het juist niets met natuur te maken heeft; alles is geteeld, gekweekt, gekruist, genetisch gemanipuleerd, bemest, gesnoeid, besproeid etc. De kunstenaars die dit podium hebben geaccepteerd maken gebruik van deze spanning: wat is eigenlijk natuur? Wat is maakbaar en wat niet? Gegroeid, geconstrueerd, gecultiveerd?
Neem Zeger Reyers. Hij laat de natuur zelf zijn beeld bepalen. Een installatie met lamellen en winterrogge bij de entree van het tuincentrum valt in eerste instantie niet op. Veel mensen zullen er langs lopen zonder dat ze ook maar in de gaten hebben dat dit een kunstwerk is. Erg? Welnee, Reyers conceptuele benadering stelt vragen bij de manipulatie van natuurlijke processen. Zijn installatie gaat naadloos over in de rekken met planten die ook allemaal sprekend op elkaar lijken.
‘Kunst op volle grond’ is wat mij betreft een succesvolle editie van Utrecht Down Under. Het laat de bezoeker nadenken, zoeken of confronteren met de moeizame relatie die onze economische cultuur heeft met de natuur, in welke vorm dan ook.
____________________________________________________________________
Deelnemende kunstenaars UTRECHTDOWNUNDER Kunst op volle grond:
Arne Hendriks, Matea Bakula, Tanja Smeets, Maze de Boer, Kim van den Belt, Egied Simons, Jeroen Kooijmans, Iris Honderdos, Tyra van Mossevelde, Kevin Bauer, Marijke Breuers, Semâ Bekirović, Ali Eslami, Zeger Reyers, Walter Simon, Nikki van Es, Johan Rijpma, Hans van Lunteren, PJ Roggeband, Francine Claassen, Jonathan Straatman, Raymond Dekker, Anna J. van Stuijvenberg en Menno Hiele.
2 september – 2 oktober 2022
Tuincentrum STECK Gageldijk 3, Utrecht
ma – vr: 09.30 – 18.00 | za: 09.30 – 17.00 | zo: 11.00 – 17.00
Entree: 2,50 euro (kinderen tot 12 jaar gratis)
Entree + tentoonstellingsgids: 6,- euro