UtrechtDownUnder ‘Heilige Huisjes’ – kunst, wetenschap en dialoog

Door Lou Vos

Voor de zesde editie van het tweejaarlijkse event UtrechtDownUnder zocht Kunstliefde de samenwerking op met FAAM. Dit jonge collectief staat voor onbegrensd denken. Zij gidsen jonge makers, onderzoekers en organisaties buiten de gebaande paden, op naar maatschappelijke verandering. Deze missie ligt als een warme deken in koude en roerige tijden over Heilige Huisjes.

Het is december, na een kleurrijke herfst zijn we in de donkere dagen voor kerst aangekomen. De winkels langs de Oudegracht hebben hun etalages rijkelijk versierd met kerstverlichting en aanlokkelijke cadeaus. Hier moet het ergens zijn. Verderop zie ik ineens de banieren en dan de voorgevel. Daarachter schuilt als een verrassing de kerk van de Doopsgezinde gemeente Utrecht. Misschien ben ik hier al honderden keren voorbij gelopen maar niet eerder was me dit opgevallen. Het is een schuilkerk. De gevel moest suggereren dat het een statig grachtenhuis was in een tijd dat de Doopsgezinden slechts “getolereerd” werden. Dit steen geworden heilige huis is de perfecte locatie voor deze editie vertelt Mariël Oolthuis, bestuurslid van Kunstliefde, in haar openingswoord. De Predikant van de Doopsgezinde gemeenschap, Jan Willem Stenvers, bevestigt dit van harte. “Het is een plek waar iedereen welkom is en zich thuis mag voelen, een plaats om je geloof en spiritualiteit te delen. Toen Kunstliefde en FAAM met de vraag kwamen of ze dit kunstevent hier mochten organiseren was ik meteen enthousiast!”.

Terwijl ik op een kerkstoel zit te luisteren vliegen tegenover mij op de kerkmuur kleine zwart-witte stripachtige engeltjes voor een felgekleurd glas-in-lood raam voorbij. Het is een grote lichtprojectie waarin bezoekers zichzelf geportretteerd kunnen zien, opgedeeld in kleurvlakjes. Met Zelf-in-lood nodigt KATPATAT je uit om een houding aan te nemen die jij vindt passen bij deze plek. Alle beelden worden opgeslagen en komen achtereenvolgens als een kleurrijke portrettengalerij voorbij. Samen vormen ze een collectief kunstwerk dat een verhaal vertelt over de verschillende gemeenschappen die deze expositie bezoeken. Het refereert aan de (bijbelse) vertellingen die in glas-in-lood ramen verwerkt werden. KATPATAT is een Utrechts collectief dat interactieve installaties en experimentele games maakt. Op een humoristische en speelse manier kaarten ze maatschappelijke kwesties aan. Het is een heerlijk vermakelijk en luchtig schouwspel, zowel de projectie als de geportretteerden.

De warmte en gezellige drukte in de kerk zorgen voor een huiselijke sfeer. Lege champagneglazen zijn achtergelaten op de houten kerkbanken. Na het openingswoord is iedereen op ontdekkingstocht gegaan.

In de ontvangsthal hangt een zwevende jurk gemaakt van gebruikte materialen. Het is een werk van Sophie Fabre (HKU Fashion-design 2024) in reactie op ‘Fast Fashion’, het goedkoop en snel produceren en consumeren in de kledingindustrie. Het werk CC kwam tot stand met hulp van kerkleden, vrienden en vreemdelingen die ieder onderdelen vingerhaakten. “Want wat gebeurt er als we vertrekken vanuit liefde en verbinding in het vervaardigen van kleding? Wat als we nieuwe waarden bepalen die we als heilig beschouwen?” schrijft Rick Robben in zijn begeleidende tekst bij Fabre’s werk. Robben is afgestudeerd als wetenschapsfilosoof en wetenschapshistoricus. Voor Heilige Huisjes deed hij onderzoek naar de veranderingen in de doopsgezinde klederdracht. Via een open-call werden ze gematcht, ontwikkelden nieuw werk, deden onderzoek en maakten programma.

In het midden van de kerk valt een groot wit doek vanuit de hoogte naar beneden als een waterval, als een heilige lichtbundel bijna. Dichterbij gekomen zie je de reliëfs die op het doek geprint lijken te zijn. Het blijkt een werkelijke cyanotype-afdruk van een gletsjer. De natuur als maker. To Help Glaciers With the Colour Blue, is een werk van Joey Streppel (HKU photography 2024), een artistieke interpretatie van het wetenschappelijk onderzoek naar het smelten van gletsjers waarmee hij de gevolgen van klimaatverandering agendeert.

Het koppelen van wetenschap en kunst is kenmerkend voor de werkwijze van FAAM. Engel Pluck, beeldend kunstenaar en één van de organisatoren vanuit Kunstliefde, beschouwt de samenwerking met FAAM als een verrijking. Hen noemt met name de maker-denker trajecten die via een open-call tot stand kwamen en het bouwen van een event met een nieuwe andere generatie die veel meer online gericht is, als zeer waardevol. De fusie van kunst en kerk, de verschillende werken en onderzoeken van makers en denkers en, niet te vergeten, de kerkorganisatie hebben geleid tot een totaal kunstwerk.

Heilige Huisjes, ofwel deze editie van UtrechtDownUnder in dit heilige huis, laat zien dat een onaantastbare waarheid niet vast staat, of niet bestaat?, maar vraagt om bevraagd te worden. Dit heilige huis zet haar deuren wagenwijd open.

Annette Knol is directeur van FAAM. “Het is fijn en nodig om ergens in te geloven en houvast is onontbeerlijk. Maar het is ook nodig om andere paden te blijven verkennen, ook wanneer dat even oncomfortabel is, schuurt of misschien zelfs pijn doet. Dat is de enige manier om samen op te blijven lopen.”

UtrechtDownUnder Heilige Huisjes is nog te bezoeken t/m 15 december in de Doopsgezinde kerk, Oudegracht 270, Utrecht. Open vrijdag t/m zondag. Entree €3,-.
Bij de tentoonstelling is een gevarieerd en verdiepend randprogramma samengesteld van een Kunstkerkdienst tot en met een masterclass ‘Hoe houden we het gezellig tijdens kerst?’.
Ook is een handzame vouwfolder verkrijgbaar met heldere begeleidende teksten en QR-codes naar de onderzoeken.

Kijk voor exacte tijden en het volledige programma op de website https://www.utrechtdownunder.nl

Kunstliefde, Ruimte voor beeldende kunst https://www.kunstliefde.nl
FAAM https://faamutrecht.com