Geplooide geheimen

Door Elaine Vis

Hoe werkt dat toch? Omringd door raadsels en verloren in aantrekkelijke plooien. En toch houdt het werk de blik vast.
Tijd voor een ontmoeting in de werkplaats van beeldend kunstenaar Cecilia Rebergen (1991). Op naar de enorme hangar op voormalig vliegveld Soesterberg. Ooit stond hier een bommenwerper te wachten op een dodelijke missie. Nu is het de shelter voor zelfgebouwde ateliers.

Voor werk met staal, epoxy, hout en rubber draait Cecilia haar hand niet om. Industrieel bedrijfsafval vormt vaak de drager voor schrift in haar kleinere, maar ook grote robuuste werk. Altijd is er weer die fascinatie voor het visuele onderdeel van taal, het schrift.

‘Hier zie je Azteeks, halleluja, niet-te-doen. Zie je het?’ Ze wijst mij op verschil in dikte en hoe een inktstreepje eindigt. ‘Deze is zo sierlijk en rank (oud Javaans) en die weer ‘boem, dik!’’.

Schrift is een systeem, een methode om informatie op te slaan en door te geven aan anderen. Het ontwikkelde zich overal op de wereld. Van eenvoudig beeldschrift tot (een soort) letters die klanken van een taal voorstelden; spijkerschrift, het Lineair A en B, het schrift van de Maya’s, Cherokee syllabisch schrift, het Oji-Cree, het Yi-schrift, het Japanse Katakana, Brahmischrift. Er zijn meer dan 400 schriften bekend.

‘Als kind bedacht ik al tekens. Je begint met een spiraaltje en dan kan er nog een bolletje aan of een streepje bij. Vormexperimenten, die betekenisvol lijken zonder dat er iets staat’.

Later vond zij haar ‘pageturner’, Writing Systems van Florian Coulmas, een standaadwerk over schrift. 

Na haar schilderijen met exploderende of geplette gevels, een tijd waarin alles moest ontploffen, wierp ze zich op Lineair A. Niks geen ontregeling, maar een methode om te weten wat van wie is, net als een beursnotatie, niet om een gesprek mee te voeren. 

In haar ruimtelijke werken werden ontploffingen stromen of rimpelingen, gedragen door een groots gebaar van repeterende geplooide vormen. Doorgaans beschilderd met schrift, altijd het geheim koesterend tussen de verdiepte delen onttrokken aan het zicht. ‘Toevallig’ gevormd uit weerbarstig staal, rubber of industriëel kunststof. Het schrift erop houdt het midden tussen toevoeging, ornament en essentie.

Inmiddels is er weer een stap gezet. ‘Ik wil meer ingangen, allerlei schrift, gebruiken’. In dit recente werk zal ook een Ethiopiër die langsloopt het Amhaars herkennen, een Indiër het Brahmaans. De inhoud is van ondergeschikt belang. Schrift is beeld dat diep aanhaakt in ons brein.

Rebergen bestudeerde enkele Middeleeuwse manuscripten. ‘Die gaan met name over typografie, dat zocht ik niet. Maar ieder plekje van het perkament werd gebruikt om te beschrijven. De monniken voegden telkens informatie toe. Het resultaat, de volheid, hielp mij om mijn eigen werk feestelijker aan te pakken. Niet zo uitgedacht’.

Fascinatie brengt haar overal. Nüshu is het schrift voor geheime boodschappen van vrouwen honderden jaren geleden in Hunan, China. Je kunt het niet spreken maar wel zingen of gebruiken als borduursel, als decoratie op een waaier. 

‘Ornamentleer is interessant. Lastig dat het alleen om de sier gaat en verder niet belangrijk is. Decoratie en ornamenten zijn scheldwoorden in de kunst. Het lijken elementen die alleen maar gemaakt zijn om lekker makkelijk naar binnen te glijden. Maar je kunt mensen niet naar binnen lokken als er niets is’. 

Cecilia’s beelden staan als een huis, gestoeld op monumentale toevalligheid. ‘Het toeval tijdens het maken genereert schoonheid. Prachtig als iets uitelkaar valt, aanlokkelijk die schaduwwerking. Als ik zou schilderen zou ik plooien schilderen. Met rubber krijg je zelfs rimpels als je het heel sterk buigt om te plooien’. Elk materiaal heeft bestaande eigenschappen in zich. Daar werkt Cecilia mee. ‘Ik zal nooit uit marmer plooien gaan hakken. Dan verzin ik ze en dat werkt voor mij niet.’

Cecilia Rebergen is momenteel bezig met haar tweede grote opdracht. Dit werk wordt in september opgeleverd en geïnstalleerd op de kop van Beeldenpark Croeselaan in Utrecht.
Kijk voor meer informatie over Cecilia Rebergen op deze site https://artutrecht.com/artists/cecilia_rebergen/